ดูจากศัพท์สัมพันธ์
ก็พบคำว่า “โลก” มี 368 แห่ง “ชาวโลก” 1 แห่ง “โลกธาตุ” 2 แห่ง “โลกบาดาล” 5 แห่ง “โลกปัจจุบัน” 1 แห่ง “โลกมนุษย์” 1 แห่ง และ “โลกใหม่” อีก 2 แห่ง ไม่มีแห่งไหนเลยที่จะสนับสนุนว่าโลกกลม มีแต่จะสนับสนุนว่าโลกแบน...
เช่นในพระคัมภีร์เดิม เฉลยธรรมบัญญัติ 13:7 กล่าวว่า “... ไม่ว่าใกล้หรือไกล จากสุดปลายแผ่นดินโลกข้างนี้ถึงสุดปลายแผ่นดินโลกข้างโน้น..” และบทที่ 26:65 อิสยาห์ 24:16; 41:9 เยเรมีย์ 16:19 ; 25:33 ก็กล่าวในทำนองเดียวกันว่า มีจุดปลายโลก โลกนั้นมีปลายข้างหนึ่งไปยังปลายอีกข้างหนึ่ง ยิ่งไปกว่านั้นพระคัมภีร์ใหม่ในหนังสือกิจการก็ยังมีข้อความที่กล่าวสนับสนุนอีกว่าโลกแบนคือ บทที่ 1:8 “... และท่านทั้งหลายจะเป็นพยานฝ่ายเราในเยรูซาเร็ม ทั่วแคว้นยูเดีย แคว้นสะมาเรีย และจนถึงที่สุดปลายแผ่นดินโลก” สุดปลายแผ่นดินโลก หรือว่าโลกเรานี้แบนจริง ๆ เพราะถ้าคิดตามจริง ๆ ง่าย ๆ ก็น่าจะเป็นอย่างนั้น คือพอเรานึกถึงอะไรที่มีปลายข้างหนึ่งไปยังอีกข้างหนึ่ง มันต้องเป็นวัตถุที่แบน มีความยาวเดินทางเป็นเส้นตรงเมื่อเรามองดูโลกมันก็ตรง ๆ ไปไม่เห็นมีส่วนไหนโค้งให้เห็น ทีนี้เรามาดูกันต่อดีกว่าว่ามีใครบ้างในยุคโบราณที่เชื่อว่าโลกเรานี้แบนบ้าง
คนในยุคโบราณเชื่อกันต่อๆ มาว่า “โลกแบน”
ไม่เพียงแต่เชื่อว่าโลกแบนเท่านั้น ยังเชื่อว่าโลกเรานั้นเป็นศูนย์กลางของจักรวาลอีกด้วย พวกที่ตั้งสมมุติฐาน หรือสนใจเกี่ยวกับโลกกลมหรือแบนนั้นก็เห็นจะมีแต่พวกนักปรัชญาเท่านั้น เพราะชาวบ้านธรรมดาคงไม่สนใจกันเท่าไหร่ เมื่อประมาณ 624 ปีก่อนคริสตกาล ที่นครรัฐกรีก (ตอนนั้นยังไม่เป็นประเทศ) ได้กำเนิดชายคนหนึ่งชื่อธาเลส (Thales) ท่านคือนักปรัชญากรีก เป็นผู้ก่อตั้งสำนักไมเลตุส และได้รับการยกย่องให้เป็นบิดาของปรัชญาตะวันตก ท่านสามารถทำนายการเกิดสุริยคราสได้อย่างแม่นยำ มีชื่อเสียงขึ้นถึงขีดสุดเมื่อถูกแต่งตั้งให้เป็น 1 ใน 7 บัณฑิตกรีก ท่านมีความเชื่อว่าโลกมีลักษณะกลมแบน และลอยอยู่เหนือน้ำที่กว้างใหญ่ไพศาลหาของเขตมิได้โลกมีกำเนิดมาอย่างไร ท่านคิดหาคำตอบด้วยการสังเกตธรรมชาติรองตัวแล้ววิเคราะห์หาเหตุผลสนับสนุน ธาเลสมิได้อ้างตำนาน หรือเทพนิยายกรีกโบราณสนับสนุนการหาคำตอบของตนเองแต่อย่างใด (ชาวกรีกในยุคนั้นเชื่อว่า โลกถูกสร้างโดยเทพเจ้าต่างๆ) เมื่อธาเลสทำอย่างนี้นั้นก็แสดงว่าท่านเปิดโอกาสให้คนอื่นคิดตามอย่างเสรี ใครคิดตามแล้วอาจเห็นด้วยหรือไม่เห็นด้วยกับทัศนะของท่านก็ได้ เท่ากับเป็นการเปิดศักราชให้กับการคิดแบบปรัชญาในสังคมกรีกโบราณก็ทำให้มีนักปรัชญาหลายสำนักเกิดขึ้นในยุคต่อมา มีทั้งเห็นด้วย และไม่เห็นด้วยกับแนวความคิดนี้ แต่ก็ทำให้เกิดอิทธิพลอย่างหนึ่งในด้านความคิด คือ ทุกคนมีสิทธิ์ที่จะคิดเท่าเทียมกัน
 |
| พลาโต้ และอริสโตเติ้ล |
(1) ผม หรือจิต ผู้คิดสงสัย
(2) โลก หรือวัตถุที่ถูกคิด ดังนั้นต้องพิสูจน์และก็ต้องตอบว่า โลกแบน เพราะสายตาบอกผมอย่างนั้น ผมมองไปข้างหน้า ผมเห็นแต่ทางราบยาวไปจรดของฟ้า ดังนั้นก็ต้องสรุปว่าโลกแบน เพราะผมเห็นว่ามันแบน ทัศนะของผมถูกเพราะมันเป็นความจริงในทัศนะผม (เราจะพบว่าคนในปัจจุบันก็มีความคิดเห็นแบบนี้อยู่เหมือนกัน) นั่นเป็นตัวอย่างของวิธีคิดแบบนักปรัชญาในยุคแรก ๆ และมีอิทธิพลต่อคนในยุคต่อมาด้วย
บุคคลต่อมาที่ทำให้ทัศนะเกี่ยวกับเรื่องนี้อีก ท่านหนึ่งก็คือ พลาโต้ (Plato 427-347 ก่อนคริสตกาล) ท่านเชื่อว่าโลกเป็นศูนย์กลางของจักรวาล ดวงดาวทั้งหลายโคจรรอบโลก วิถีโคจรของดวงดาวเป็นวงกลม การที่ดวงดาวและโลกเกาะกลุ่มกันอยู่เป็นระเบียบ เนื่องจากสิ่งเหล่านี้นมีวิญญาณสิงสถิตอยู่ ท่านสรุปว่าพระเจ้าเป็นผู้บงการ โดยการนำเทพนิยายโบราณมาอธิบายประกอบ ในเรื่องนี้ถือเป็นข้อด้อยอย่างหนึ่งในวิชาปรัชญาของพลาโต้ เพราะเทพนิยายไม่ใช่เหตุผลที่หนักแน่นพอสำหรับสนับสนุนทฤษฎีทางปรัชญา แต่เมื่อมองในทางประวัติศาสตร์ก็พบว่าเรื่องนี้มีอิทธิพลต่อแนวความคิดของนักปรัชญายุคต่อมาได้ยาวนานที่สุด ไม่ว่าจะเป็นอริสโตเติล ลัทธิพลาโต้ใหม่ หรือปรัชญาคริสต์ ล้วนได้รับอิทธิพลจากพลาโต้ทั้งสิ้น
ส่วนอริสโตเติล (Aristotle 384-322 ปีก่อนคริสตกาล) สังเกตพบว่าดวงดาวบนท้องฟ้าโคจรเป็นวงกลม จักรวาลเคลื่อนที่ตลอดเวลา การเคลื่อนที่ของสิ่งต่างๆ ในจักรวาลมีสาเหตุมาจากพลังภายนอกสิ่งเหล่านั้น เมื่อสาวหาสาเหตุแรกสุดของการเคลื่อนไหว ก็ได้คำตอบว่าปฐมเหตุแห่งการเคลื่อนไหวคือ พระเจ้าเป็นแบบบริสุทธิ์ พระเจ้าคือผู้ทำให้สรรพสิ่งเคลื่อนไหวโดยที่ตนเองไม่เคลื่อนไหว (Unmoved Mover) “การเคลื่อนไหว” หมายถึง การเปลี่ยนแปลงทุกประการ ไม่ว่าในเชิงปริมาณ คุณภาพ หรือการเปลี่ยนสถานที่เนื่องจากพระเจ้าไม่ทรงเคลื่อนไหว เหตุฉะนั้นพระเจ้าจึงไม่เปลี่ยนแปลง ดังนั้นอริสโตเติลจึงกล่าว่า “พระเจ้าเป็นภาวะที่ดำรงอยู่ชั่วนิรันดร์ทรงมีชีวิตต่อเนื่องเป็นนิตย์ นั่นคือพระเจ้า”
ความรู้ด้านจักรวาลของอริสโตเติลตั้งอยู่บนข้อมูลที่จำกัดของนักดาราศาสตร์สมัยนั้น ท่านเชื่อว่าโลกเป็นศูนย์กลางจักรวาล ดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ และดวงดาวทั้งหมดโคจรรอบโลกเป็นวงกลม อริสโตเติลแบ่งจักรวาลออกเป็น 2 ส่วนคือ ส่วนล่าง นับตั้งแต่ภายใต้ดวงจันทร์ลงมาถึงพื้นโลก และส่วนบนนับแต่ดวงจันทร์ขึ้นไปจนถึงดวงดาว สุดท้ายที่ขอบจักรวาล
 |
| ปโตเลมี |
ในปี ค.ศ.1539 ได้มีผู้เขียนภาพระบบสุริยจักรวาล โดยถอดมาจากคำสอนของปโตเลมี และใช้ภาษาละติน วงกลมรอบนอกจะเป็น Habitaculum Dei หรือแหล่งพำนักของพระผู้เป็นเจ้า
ในปี ค.ศ.1611 ได้มีการแปลพระคัมภีร์ฉบับกษัตริย์เจมส์ (King James Version) เป็นพระคัมภีร์ฉบับที่มีชื่อเสียงมาก ก็ยังสนับสนุนแนวคิดนี้ด้วย ดังในหนังสืออิสยาห์ บทที่ 40 ข้อ 22 ซึ่งได้กล่าวว่า “มีผู้หนึ่งซึ่งประทับเหนือวงกลมแห่งแผ่นดินโลก (It is he that sitteth upo the circle of the earth... )”สรุปได้ว่าปรัชญาของอริสโตเติลมีอิทธิพลอย่างมากต่อนักปรัชญาสมัยกลางนั้นคือ ศาสนาคริสต์นิกายโรมันคาทอลิกและศาสนาอิสลาม ได้นำปรัชญามาช่วยอธิบายความสมเหตุสมผลของศาสนา ปรัชญาของท่านช่วยเสริมคำสอนได้เป็นอย่างดี
มาถึงยุควิทยาศาสตร์เริ่มต้น
 |
| โคเพอร์นิคัส |
เมื่อประมาณปี ค.ศ. 1543 นิโคเลาส์โคเพอร์นิคัส ชาวโปแลนด์ นับถือศาสนาคริสต์ นิกายโปแตสแตนท์ ผู้มีชื่อเสียงในยุคนั้นในสาขาวิชาคณิตศาสตร์ และดาราศาสตร์ ท่านเดินทางมาศึกษายังประเทศอิตาลีและได้ตีพิมพ์หนังสือเล่มหนึ่งชื่อ “On the Revolutions of the Heavenly Spheres” เกี่ยวกับเรื่องทฤษฎีการเคลื่อนไหวของดวงดาวและท่านเชื่อว่าโลกไม่ได้หยุดนิ่งอยู่กับที่ โลกจะหมุนรอบตัวเองครบ 1 รอบ/วัน ยิ่งไปกว่านั้นโลกโคจรรอบดวงอาทิตย์เหมือนเป็นดาวเคราะห์อื่น ๆ ระบบนี้เรียกว่า “ระบบเฮลิโอเซนทริก” มีนักวิทยาศาสตร์มากมายพิสูจน์ และยืนยันว่าเป็นคามจริง ชาวฝรั่งเศสทานหนึ่งได้เขียนแผนภาพขึ้นมา เพื่อสนับสนุนแนวคิดของโคเพอร์นิคัส ซึ่งขัดแย้งกับแนวคิดของปโตเลมีโดยสิ้นเชิง |
| โยฮันเนส เคปเลอร์ (ค.ศ. 1571-1630) ชาวเยอรมัน นักคณิตศาสตร์ และดาราศาตร์ |
ในตอนนั้นก็มีอีกท่านหนึ่งที่เชื่อตามแนวคิดของโคเพอร์นิคัสก็คือ กาลิเลโอ (Gaileo ค.ศ. 1564-1641) นักคณิตศาสตร์ และฟิสิกส์ชาวอิตาลี และเป็นผู้ที่เคร่งครัดในสาสนาคริสต์นิกายโรมันคาทอลิกท่านเกิดที่เมืองปิซา (เมืองที่มีหอเอียงที่โด่งดังจนติดอันดับสิ่งมหัศจรรย์ของโลก) ท่านได้เขียนจดหมายติดต่อกับเคปเลอร์เสมอและแจ้งว่าแนวคิดของโคเพอร์นิคัสถูกต้อง แต่กาลิเลโอไม่กล้าประกาศอย่างเปิดเผย เพราะแนวคิดนี้ขัดแย้งกับคำสอนของนักปรัชญาโบราณที่ผู้คนนับถืออยู่ คือ อริสโตเติล และแนทางของศาสนจักรในยุคนั้น
ในปี ค.ศ. 1609 มีข่าวจากฮอลแลนด์ว่า อันส์ ลิปเปอร์เซีย สร้างสิ่งประดิษฐ์ขึ้นใหม่ได้เป็นผลสำเร็จนั่นคือ “กล้องโทรทรรศน์” อุปกรณ์ที่ใช้เลนส์ดึงภาพแสนไกลให้เห็นเสมือนอยู่ใกล้ตา กาลิเลโอจึงลงมือสร้างกล้องโทรทรรศน์ของตนเองขึ้นมาบ้างในเวลาต่อมา ใช้เวลาไม่กี่เดือนก็ได้กล้องโทรทรรศน์กำลังขยาย 32 เท่า กล้องของเขาให้ภาพชัดเจน และกำลังขยายสูงกว่าของผู้คนในยุคนั้นอีกไม่นาน ต่อมาก็มีการใช้กล้องโทรทรรศน์แพร่หลายทั่วยุโรป
ปฏิวัติวงการดาราศาสตร์
 |
| กาลิเลโอ |
ในปี 1611 ท่านเดินทางเข้ากรุงโรม นำกล้องโทรทรรศน์มาให้นักวิทยาศาสตร์ และบุคคลสำคัญได้ชมเป็นขวัญตา จนท่านได้รับคัดเลือกให้เข้าสมาคม “แอคคาเดมีย เดอิ ลินเชอิ (Accademiadia Lincei)” สมาคมวิทยาศาสตร์แห่งโลก
ในปี 1613 ท่านเขียนหนังสือ Letter ob Sunspots เนื้อหาในหนังสือเล่มนี้ เป็นผลงานของการสังเกตการณ์ โดยใช้กล้องโทรทรรศน์และเป็นครั้งแรกที่กล่าวสนับสนุนแนวคิดของโคเพอร์นิคัสอย่างเปิดเผย ซึ่งนำไปสู่โทษทัณฑ์ร้ายแรงถึงขั้นจองจำตลอดชีวิต
 |
| แกรนด์ดัชเชส คริสตินา |
ในปี 1616 กาลิเลโอถูกนำตัวขึ้นศาล ศาสนาถูกสั่งห้ามมิให้สอนไม่ให้เขียนสนับสนุนโคเพอร์นิคัสอีกต่อไป มิฉะนั้นจะต้องโทษจำคุก
ในปี 1623 ท่านเขียนหนังสือ Assayer เสนอหนทางสร้างโลกใหม่.. โลกที่เป็นจริงแทนที่จะอิงอยู่กับคำสอนดั้งเดิม และในปีเดียวกัน มาฟเฟโอ บาร์เบรินี่ เพื่อนเก่าของท่านได้รับการสถาปนาเป็นองค์สันตะปาปาเออร์บันที่ 8 และอนุญาตให้กาลิเลโอเขียนหนังสือเปรียบเทียบทฤษฎีทางศาสนศาสตร์ทั้งใหม่และเก่าได้อย่างเท่าเทียมกัน
 |
| องค์สันตะปาปาเออร์บันที่ 8 |
ในปี 1633 ท่านจึงถูกจับตัวขึ้นศาลอีกครั้ง ท่านให้การต่อศาลศาสนาและยืนยันว่า การสังเกตการณ์ และข้อเท็จจริงทางวิทยาศาสตร์ควรนำมาพิจารณาร่วมด้วย แต่ท้ายที่สุดท่านถูกบังคับให้รับว่างานของท่าล้ำเส้นมากไป หนังสือของท่านทุกเล่มถูกสั่งห้ามอ่าน หนังสือ Dialogue ถูกเก็บมาเผาทิ้งท่านถูกพิพากษาจำคุกตลอดชีวิต แต่องค์สันตะปาปาสั่งการให้ลดหย่อนผ่อนโทษเหลือเพียงจองจำให้อยู่ในบ้าน
ในปี 1637 แม้ท่านจะถูกจองจำ แต่ท่านก็ไม่เคยหยุดสังเกตการณ์ ท่านจึงค้นพบว่าดวงจันทร์มีการแกว่งสั่นกระเพื่อม เพราะเส้นศูนย์สุตรของดวงจันทรมิได้ตั้งฉากกับแกนการหมุนรอบตัวเอง
ในปี 1638 ท่านเขียนหนังสืออีก ชื่อว่า Discoures ซึ่งต้องลักลอบออกไปพิมพ์ต่างประเทศ เพราะถูกศาสนจักรสั่งห้าม (หนังสือเล่มนี้มีอิทธิพลต่อมากับผลงานของ ไอแซค นิวตัน)
 |
| กาลิเลโอขึ้นศาลศาสนาในข้อหา "ประพฤตินอกรีต ฝ่าฝืนแนวทางคาทอลิกอย่างร้ายแรง" |
ปี 1642-1727 ไอแซค นิวตัน ถือกำเนิดในปีที่กาลิเลโอเสียชีวิต ท่านได้นำงานของกาลิเลโอมาสานต่อในสังคมที่เห็นคุณค่าทางวิทยาศาสตร์ และในที่สุดท่านสามารถสร้างการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ให้กับวงการวิทยาศาสตร์ ถึงแม้ว่ากาลิเลโอจะเป็นนักวิทยาศาสตร์ที่สนใจเรื่องของจักรวาล และดาราศาสตร์ แต่ท่านก็เป็นคาทอลิกที่เคร่งครัดเป็นอย่างมาก ท่านเขียนหนังสืออธิบายความรู้ เรื่องจักรวาลหลายร้อยหน้าโดยอ้างอ้งจากพระคัมภีร์ ท่านกล่าวข้อความตอนหนึ่งไว้ว่า “พระคัมภีร์และธรรมชาติ ต่างเป็นผลโดยตรงจากพระเจ้า ..พระคัมภีร์เกิดขึ้นเพราะการดลใจจากพระวิญญาณบริสุทธิ์ และธรรมชาติเกิดขึ้นจากการเชื่อฟังคำตรัสของพระองค์” เช่นในหนังสือปฐมกาลตอนหนึ่งบันทึกว่า พระเจ้าตรัสว่า “จงมีความสว่างบนฟ้า เมื่อแยกวันออกจากคืน ให้ดวงสว่างเป็นหมายกำหนด ฤดู วัน ปี และให้เป็นดวงสว่างบนฟ้า เพื่อส่องสว่างบนแผ่นดินก็เป็นดังนั้น (ปฐมกาล 1:14-14)
บทลงท้าย
ความรู้ทางวิทยาศาสตร์แท้จริงแล้วไม่ได้ขัดแย้งกับเรื่องของพระคัมภีร์ เพียงแต่ว่าความเข้าใจของยุคสมัยและการมีอิทธิพลต่อความคิดของผู้มีอำนาจนั้นต่างหากที่เป็นตัวบ่งชี้ถึงการเปลี่ยนแปลง ขอเพียงแต่เราเปิดใจออกให้กว้างสักนิด คิดแบบปรนัยคือ ให้ข้อพิสูจน์จากฝ่ายวัตถุเป็นหลัก ยกตัวอย่างเช่น เราอาจขอร้องให้นักวิทยาศาสตร์ส่งดาวเทียมขึ้นไปถ่ายภาพของโลก ปรากฏว่าโลกที่ปรากฎในภาพมีรูปทรงกลม เราเชื่อตามภาพนั้น ดังนั้นเราจึงสรุปว่าโลกกลม โดยอาศัยหลักฐานจากโลก หรือวัตถุ ใครจะคิดว่าโลกแบน ก็คิดไป แต่โลกในความเป็นจริง เป็นโลกกลม ความจริงที่ได้เป็นความจริงแบบปรนัยที่ไม่เกี่ยวกับทัศนะส่วนตัวของใคร ทีนี้ลองกับไปดูข้อพระคัมภีร์ที่กล่าวไว้ในตอนต้น ก็สรุปได้สุดปลายข้างหนึ่งไปถึงปลายอีกข้างหนึ่งของโลกเรานั้นก็เดินทางเป็นเส้นตรง แต่เป็นวิถีโค้งแล้วมาบรรจบกันเป็นวงกลมได้เหมือนกัน ดังนั้นถ้าเราจะตีความพระคัมภีร์โดยเอาทัศนะของตัวเราเองเป็นหลัก เรื่องก็จะออกมาเป็นวงแคบ ๆ และอาจจะครอบงำผู้อื่นได้ถ้าท่านเป็นผู้นำความคิด แต่ถ้าตีความจากพระคัมภีร์โดยเราต้องการจะค้นหาความหมายทีผู้เขียนต้องการจะบอกก็จะเป็นประโยชน์แก่เราเอง และผู้อื่นด้วย ผมหวังว่าพี่น้องที่เคยถามปัญหานี้ที่ว่า “โลกเรานี้กลมหรือแบน มีข้อพระคัมภีร์สนับสนุนหรือเปล่า?” ก็คงจะเข้าใจมากขึ้นนะครับ
บทความจาก "เรียนรู้อดีต ลิขิตอนาคต" (มิถุนายน 1999) โดย อ.อภิรักษ์ สอนพรินทร์
