คำนำ
นับแต่ศตวรรษที่สองเป็นต้นมาหนังสือเล่มนี้ใช้ชื่อว่า “กิจการของอัครทูต” แม้ต่อมามีบางคนเห็นว่าน่าจะเรียกว่า “กิจการของพระวิญญาณบริสุทธิ์” เพราะได้เห็นการทำงานของพระวิญญาณบริสุทธิ์ในเหตุการณ์ต่างๆ มากมาย หนังสือกิจการบันทึกเหตุการณ์ต่อจากกิตติคุณลูกาตามที่ผู้เขียนบอกไว้ในตอนต้น (1:1-3) ฉะนั้นผู้เขียนจึงนำเรื่องสุดท้ายของกิตติคุณลูกามาเกริ่นนำในเล่มนี้ (ลก. 24:48-53; กจ. 1:4-11)
ผู้เขียน
เชื่อว่านายแพทย์ลูกาเป็นผู้เขียนทั้งกิตติคุณลูกาและหนังสือกิจการ (ดู “ผู้เขียน” ในคำนำของกิตติคุณลูกา) เนื่องจากเหตุผลต่อไปนี้
1) ผู้รับกิตติคุณลูกาและหนังสือกิจการเป็นคนเดียวกันและเนื้อหาตอนต้นของหนังสือกิจการก็ระบุชัดว่าเป็นเล่มที่สองที่เขียนให้กับเธโอฟีลัสต่อจากเล่มแรกคือกิตติคุณลูกา
2) ลูกาเคยอยู่กับเปาโลขณะที่เปาโลถูกจำจองที่กรุงโรมเป็นเวลาสองปี (คส. 4:14; ฟม. 23-24) ทำให้ลูกาได้รับรู้ข้อมูลต่างๆ เป็นอย่างดี
3) ลูกาได้เดินทางร่วมกับคณะของเปาโลในการประกาศพระกิตติคุณตั้งแต่เมืองโตรอัส (16:10-17) จนกระทั่งถึงกรุงเยรูซาเล็ม (20:5-21:26) และกรุงโรม (27:1-28:16) ดังนั้นคำว่า “เรา” หรือ “พวกเรา” ในหลายตอนของหนังสือกิจการจึงน่าจะหมายถึงเปาโลและตัวลูกาผู้เขียนที่ได้ร่วมเดินทางไปประกาศพระกิตติคุณด้วย
เวลาและสถานที่เขียน
อาจเขียนขึ้นหลังกิตติคุณมัทธิว มาระโก ลูกา และเขียนหลังจากเปาโลถูกจักรพรรดิเนโรประหารชีวิต ฉะนั้นหนังสือกิจการจึงอาจเขียนขึ้นประมาณปี ค.ศ. 80 ขณะอยู่ที่กรุงโรมหรือเมืองหนึ่งในประเทศกรีซหรือแถบเอเชียน้อย
ผู้รับ
เนื้อหาตอนต้นบ่งบอกชัดเจนว่าผู้รับชื่อเธโอฟีลัส ซึ่งเป็นคนต่างชาติ
วัตถุประสงค์
1) เพื่อบันทึกประวัติการเผยแพร่พระกิตติคุณของพระเยซู และการสร้างคริสตจักรที่ประกอบด้วยชาวยิวและชาวต่างชาติ ลูกาต้องการชี้ให้เห็นว่า ข่าวประเสริฐไม่ได้จบลงที่การสิ้นพระชนม์และการคืนพระชนม์ของพระเยซู แต่สิ่งที่เกิดขึ้นตามมาคือการป่าวประกาศข่าวดีนี้ให้โลกทราบ พวกอัครทูตเริ่มประกาศที่กรุงเยรูซาเล็ม ซึ่งเป็นจุดศูนย์กลางของชาวยิวและเป็นจุดเริ่มต้นของคริสตจักรก่อน ต่อจากนั้นจึงแผ่ขยายออกไปถึงกรุงโรม ซึ่งเป็นศูนย์กลางของอาณาจักรโรมัน (1:8; 28:30-31) จึงเป็นเหตุให้คนต่างชาติได้ยินพระกิตติคุณของพระเยซูคริสต์ กจ. 1:8 เป็นพระดำรัสของพระเยซูที่พวกอัครทูตได้นำมาปฏิบัติ โดยมีขั้นตอนการประกาศพระกิตติคุณและสร้างคริสตจักรเป็นสามช่วงคือ
1. พวกอัครทูตสร้างคริสตจักรในกรุงเยรูซาเล็มโดยการประกาศแก่ชาวยิวเท่านั้น (2:1-8:3)
2. เมื่อการข่มเหงคริสตชนเริ่มต้นขึ้นในกรุงเยรูซาเล็ม ทำให้ข่าวประเสริฐแผ่ขยายไปทั่วแคว้นยูเดียและสะมาเรีย (8:4-9:31)
3. ข่าวประเสริฐแพร่ไปถึงกรุงโรมซึ่งถือว่าเป็นที่สุดปลายแผ่นดินโลก โดยพระเจ้าทรงใช้เปาโลเป็นเครื่องมือในการเดินทางไปประกาศ (9:32-28:31)
2) เพื่อชี้ให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่างคริสตจักรและอาณาจักรโรมัน เปาโลและผู้ร่วมงานบางคนถูกฟ้องต่อหน้าเจ้าหน้าที่อาณาจักรโรมันหลายครั้ง (16:19-21; 18:12-13) แต่หลังจากสอบสวนแล้วพบว่าเปาโลและพวกคริสตชนไม่ได้ทำผิดกฎหมายของบ้านเมือง เช่นใน 16:35-39; 18:14-16
ลักษณะพิเศษของหนังสือกิจการ
ผู้เขียนเน้นพระราชกิจของพระวิญญาณบริสุทธิ์ ตั้งแต่ตอนต้นของหนังสือเปิดฉากกล่าวถึงวันเพ็นเทคอสต์ไปจนถึงตอนจบของหนังสือซึ่งกล่าวถึงช่วงเวลาที่เปาโลถูกจับ (2:1-4; 6:3, 5; 8:15-17; 9:17, 31; 19:1-7; 21:4, 11) นอกจากนี้ลูกายังเน้นการก่อตั้งคริสตจักร และการทำให้เติบโตขึ้นโดยทางการสามัคคีธรรมระหว่างผู้เชื่อ (5:11; 9:31; 11:19-26; 14:23; 15:41; 16:5) ลูกายังชี้ให้เห็นถึงความสำคัญของการอธิษฐาน พี่น้องคริสตชนควรใช้เวลาในการอธิษฐานเผื่อซึ่งกันและกัน และอธิษฐานเผื่อพระราชกิจของพระเจ้า (1:14; 2:42; 4:24; 6:4-6; 13:3; 16:25; 20:36)
